وقتی وارد یک دیتاسنتر می شوید، اولین چیزی که نظرتان را جلب می کند همان حجم عظیم کابل هاست. حالا فکر کنید اگر بخواهید صدها فیبر نوری را یکی یکی به هم وصل کنید چقدر وقت می برد؟ دقیقا همین جا است که تکنولوژی MPO/MTP پا به میدان می گذارد و کار را خیلی ساده تر می کند. این کانکتورها توانستند دنیای کابل کشی فیبر نوری را تغییر بدهند.
MPO و MTP دقیقا چه کاری انجام می دهند؟
اول از همه بیایید با این دو اصطلاح آشنا شویم. MPO یعنی Multi-fiber Push On که ترجمه ساده اش می شود کانکتور فشاری با چند رشته فیبر. حالا تصور کنید به جای اینکه 12 کابل فیبر نوری جداگانه داشته باشید، همه شان را در یک کانکتور کوچک جمع کنید. این دقیقا همان کاری است که MPO انجام می دهد. شما فقط یک بار روی یک دکمه فشار می دهید و 12 یا حتی 24 فیبر با هم وصل می شوند.
حالا بریم سراغ MTP که در واقع نسخه بهتر و باکیفیت تر همین MPO است. شرکت آمریکایی US Conec این نام تجاری را ثبت کرده و روی کیفیت ساخت آن خیلی دقت دارد. اگر بخواهیم صادق باشیم، در بازار وقتی کسی از MTP حرف می زند معمولا منظورش همان MPO است. البته MTP واقعا از نظر کیفی یک سر و گردن بالاتر قرار دارد. فرقش مثل این است که یکی پراید باشد و دیگری پژو 206.
چرا باید به این کانکتورها اهمیت بدهید؟
اگر تا حالا سعی کرده باشید 24 کانکتور LC را یکی یکی نصب کنید، حتما درک می کنید که چقدر کار زمان بر و خسته کننده است. فرض کنید دارید یک رک شبکه راه اندازی می کنید و باید ده ها پچ کورد فیبر نوری را جابجا کنید. با روش قدیمی شاید چند روز وقت بگیرد ولی با کانکتور MPO همین کار در چند ساعت تمام می شود.
یکی دیگه از مزیت های بزرگ این تکنولوژی صرفه جویی در فضاست. در دیتاسنترهای امروزی که قیمت هر متر مربع زمین حساب می شود، اینکه بتوانید چگالی اتصالات را چند برابر کنید خیلی ارزش دارد. یک کابل MPO تقریبا به اندازه چهار پنج کابل معمولی جا می گیرد ولی کار 12 کابل را انجام می دهد. این حساب خیلی به صرفه است.
نکته مهم دیگه اینکه احتمال خطا کمتر می شود. هر بار که دارید یک اتصال دستی انجام می دهید، احتمال اینکه اشتباه کنید وجود دارد. ممکن است فیبر اشتباهی را به پورت اشتباه وصل کنید. وقتی فقط یک کانکتور دارید که همه چیز از قبل در خودش آماده شده، دیگه جای خطا باقی نمی ماند. شبکه شما قابل اعتمادتر می شود.
ساختار این کانکتورها چطور است؟
بیایید نگاهی به داخل این کانکتورها بیندازیم ببینیم چه خبر است. اول از همه یک بدنه محکم دارید که معمولا از پلاستیک مقاوم ساخته شده. این بدنه وظیفه محافظت از فیبرها را دارد. داخل بدنه یک قطعه کلیدی وجود دارد به اسم فرول که معمولا از جنس سرامیک ساخته می شود. خود این فرول کار اصلی را انجام می دهد.
فرول وظیفه دارد همه فیبرها را دقیقا در یک راستا نگه دارد. تصور کنید 12 نخ نازک موی انسان را کنار هم بگذارید و بخواهید همه شان دقیقا در یک خط مستقیم باشند. این کار واقعا دقت بالایی می خواهد. اگر حتی یک فیبر کمی کج بشود، سیگنال درست منتقل نمی شود و تلفات زیاد می شود. به همین دلیل تولیدکنندگان کابل فیبر نوری روی کیفیت فرول خیلی دقت دارند.
بعد دو تا پین راهنما داریم که کار تراز کردن دو کانکتور را انجام می دهند. یک طرف این پین ها را دارد و طرف دیگه سوراخ هایی برای پین ها. وقتی دو تا کانکتور MTP را به هم وصل می کنید، این پین ها داخل سوراخ ها می روند و مطمئن می شوند همه چیز دقیقا جای خودش قرار گرفته. یک فنر هم داخل کانکتور هست که فشار یکنواخت را حفظ می کند تا اتصال محکم بماند.
انواع مختلف کانکتورها
خب حالا که با ساختار آشنا شدیم، بریم ببینیم چه مدل های مختلفی در بازار وجود دارد. رایج ترین نوع MPO-12 است که اسمش از 12 رشته فیبر داخلش می آید. این مدل برای خیلی از کارها کفایت می کند و قیمتش هم معقول است. اگر پروژه تان نیاز خاصی ندارد، همین مدل کاملا جواب می دهد.
برای کارهای سنگین تر و دیتاسنترهای بزرگ که ترافیک بالایی دارند، MPO-24 بهترین انتخاب است. این مدل دو برابر فیبر دارد یعنی 24 رشته. جالب اینجاست که سایز کانکتور تقریبا همان اندازه مدل 12 رشته است ولی دو برابر کار انجام می دهد. البته قیمتش هم بیشتر است. یک مدل دیگه هم داریم به اسم MPO-8 که برای کارهای خاص استفاده می شود ولی خیلی رایج نیست.
موضوع دیگه پولیش سطح کانکتور است. سه نوع مختلف داریم. اولی PC است که پولیش معمولی دارد. بعدش UPC که پولیشش خیلی دقیق تره و تلفات کمتری دارد. آخری هم APC است که سطحش را 8 درجه زاویه دار پولیش می کنند. این زاویه کار جالبی انجام می دهد، باعث می شود نور برگشتی به منبع سیگنال بر نگردد و مزاحمت ایجاد نکند. معمولا برای اتصالات طولانی از APC استفاده می کنند.
تفاوت واقعی MPO و MTP کجاست؟
خیلی ها این سوال را می پرسند که آخه چه فرقی دارند؟ از نظر ظاهری شاید خیلی به هم شبیه باشند ولی تفاوت ها در جزئیات است. MTP استانداردهای سخت گیرانه تری برای تولید دارد. شرکت US Conec که سازنده اش است، روی هر کانکتور تست های دقیقی انجام می دهد. این یعنی وقتی کانکتور MTP می خرید، تقریبا مطمئن هستید که کیفیتش بالاست.
از نظر دقت تراز هم MTP معمولا بهتر عمل می کند. این دقت بالاتر باعث می شود تلفات سیگنال کمتر باشد و سرعت انتقال داده بهتر حفظ شود. برای پروژه های حساسی که نمی توانید ریسک کنید، MTP انتخاب امن تری است. البته قیمتش هم بیشتر است و باید ببینید بودجه تان اجازه می دهد یا نه.
در بازار ایران معمولا هر دوی این اصطلاحات را می شنوید. بعضی فروشندگان MPO استاندارد را با نام MTP می فروشند که دقیقا درست نیست. بهتر است قبل از خرید از برند و استاندارد محصول مطمئن شوید. یک پچ کورد MPO معمولی ممکن است نصف قیمت MTP اصل باشد ولی تو طولانی مدت ممکن است مشکل ساز شود.
کجاها از این تکنولوژی استفاده می شود؟
اصلی ترین جایی که این کانکتورها را می بینید دیتاسنترها هستند. امروزه با رشد سرویس های ابری و افزایش حجم داده، دیتاسنترها باید خیلی سریع اطلاعات را جابجا کنند. کابل MPO به خاطر سرعت بالای نصب و چگالی زیاد، اولین انتخاب برای این مراکز است. اگر یک سر بزنید به دیتاسنتر شرکت های بزرگ، می بینید همه جا از این کانکتورها استفاده شده.
شبکه های پرسرعت 40 گیگابیت و 100 گیگابیت هم بدون این تکنولوژی عملا کار نمی کنند. این سرعت ها به این صورت کار می کنند که سیگنال را روی چند رشته فیبر همزمان می فرستند. مثلا برای 40 گیگابیت به 4 رشته فیبر نیاز دارید که هر کدوم 10 گیگابیت را جابجا کنند. حالا اگر بخواهید این کار را با کانکتورهای جداگانه انجام بدهید، هم زمان بر است هم پیچیده. با یک کانکتور MPO همه این کارها در یک حرکت انجام می شود.
شبکه های SAN که مخفف Storage Area Network است هم مشتری های ثابت این کانکتورها هستند. این شبکه ها برای جابجایی حجم عظیمی از داده بین سرورها و سیستم های ذخیره سازی طراحی شده اند. سرعت و قابلیت اطمینان در این شبکه ها خیلی مهم است چون داده های حیاتی شرکت ها دارند جابجا می شوند. یک قطعی کوچک می تواند ضررهای سنگینی به بار بیاورد.
چطور یک کانکتور خوب انتخاب کنیم؟
وقتی می خواهید کابل فیبر نوری با کانکتور MPO/MTP بخرید، چند نکته مهم وجود دارد که باید به آن ها توجه کنید. اول از همه برند سازنده را چک کنید. برندهای معتبر معمولا گارانتی و پشتیبانی خوبی دارند. بعضی برندهای چینی خیلی ارزان هستند ولی کیفیت شان مشکوک است. بهتر است کمی بیشتر خرج کنید ولی خیالتان راحت باشد.
نکته بعدی نوع فیبر است. فیبرهای سینگل مود و مالتی مود کاربردهای متفاوتی دارند. سینگل مود برای فواصل طولانی و سرعت های بالاتر مناسب است. مالتی مود برای فواصل کوتاه تر داخل ساختمان کفایت می کند. بسته به پروژه تان باید مشخص کنید کدوم را لازم دارید. قیمت سینگل مود بیشتر است ولی اگر نیازی ندارید چرا بیخودی خرج کنید؟
تعداد فیبر هم اهمیت دارد. اگر الان به 12 رشته نیاز دارید ولی فکر می کنید در آینده شبکه تان گسترش پیدا می کند، شاید بهتر باشد از همان اول 24 رشته بگیرید. البته این به برنامه ریزی شما بستگی دارد. یک نکته جالب اینکه همیشه تمام فیبرهای داخل کانکتور را استفاده نمی کنید. می توانید بخشی را ذخیره نگه دارید برای آینده.
نصب و راه اندازی این کانکتورها
نصب پچ کورد MTP خیلی ساده تر از کانکتورهای معمولی است ولی باز هم باید دقت کنید. اول از همه باید مطمئن شوید که کانکتورها تمیز هستند. حتی یک ذره گرد و خاک کوچک روی فرول می تواند باعث تلفات زیاد سیگنال بشود. قبل از هر اتصال بهتر است با پارچه مخصوص سطح کانکتور را تمیز کنید.
وقتی دو کانکتور را به هم وصل می کنید، باید مطمئن شوید که پین های راهنما درست داخل سوراخ ها قرار گرفته اند. نباید زور بزنید. اگر احساس کردید گیر می کند، احتمالا چیزی درست نیست. کانکتور را بیرون بیاورید و دوباره امتحان کنید. یک کلیک آرام وقتی دو کانکتور به هم می چسبند، نشانه اتصال درست است.
بعد از نصب حتما باید تست کنید. با دستگاه های مخصوص می توانید میزان تلفات سیگنال را اندازه بگیرید. اگر تلفات بیش از حد مجاز باشد، یعنی جایی مشکل است. شاید کانکتور کثیف باشد، شاید فیبری شکسته باشد یا شاید اتصال درست انجام نشده. باید دنبال مشکل بگردید و آن را حل کنید.
مراقبت و نگهداری
یک کابل فیبر نوری با مراقبت درست می تواند سال ها کار کند. اولین قاعده این است که وقتی از کانکتور استفاده نمی کنید، حتما درپوش محافظ را روی آن بگذارید. این درپوش ها از ورود گرد و خاک جلوگیری می کنند. یک بار دیدم کسی کانکتورش را یک ماه بدون درپوش ولش کرده بود و بعد نمی توانست متوجه بشود چرا سیگنال ضعیف است.
کابل ها را نباید بیش از حد خم کنید. هر کابلی یک شعاع خم مجاز دارد که معمولا در مشخصات فنی نوشته شده. اگر بیشتر از این خم کنید، فیبرهای داخلی ممکن است آسیب ببینند. همچنین وقتی کابل را جابجا می کنید، هیچ وقت از خود کانکتور نکشید. باید از بدنه کابل بکشید. کشیدن از کانکتور می تواند باعث کندگی فیبرها بشود.
تمیز کاری منظم هم خیلی مهم است. حتی اگر کانکتور نصب است و استفاده می شود، هر چند وقت یکبار بهتر است بازش کنید و تمیزش کنید. این کار را البته وقتی شبکه خاموش است انجام بدهید. از الکل ایزوپروپیل و پارچه های لینت فری استفاده کنید. پارچه های معمولی کرک می ریزند و مشکل ساز می شوند.
مقایسه با روش های قدیمی
قبل از اینکه تکنولوژی MPO/MTP بیاید، همه چیز با کانکتورهای LC یا SC انجام می شد. این کانکتورها هنوز هم زیاد استفاده می شوند ولی برای کارهای سنگین کافی نیستند. یک کانکتور LC فقط یک یا دو رشته فیبر دارد. برای اتصال 24 رشته باید 12 یا 24 کانکتور نصب کنید. این کار هم زمان بر است هم خطای آن زیاد است.
خیلی ها اول فکر می کنند که این کانکتورهای جدید پیچیده هستند و ترجیح می دهند همان روش قدیمی را ادامه بدهند. ولی وقتی یکبار با کانکتور MPO کار کنید، متوجه می شوید که در واقع همه چیز ساده تر شده. دیگه نیازی نیست ساعت ها وقت بگذارید برای نصب. کافی است یک کانکتور را وصل کنید و کارتان تمام است.
از نظر قیمت هم اگر کل پروژه را حساب کنید، MPO/MTP ارزان تر تمام می شود. درست است که خود کانکتور گران تر است ولی وقت نصب خیلی کمتر می شود. وقت نصب یعنی هزینه نیروی انسانی که تو پروژه های بزرگ رقم قابل توجهی است. پس در نهایت شما هم پول کمتری خرج می کنید هم شبکه تان سریع تر راه می افتد.
جمع بندی
تکنولوژی MPO/MTP واقعا یک تحول بزرگ تو دنیای شبکه بوده. اگر دارید یک دیتاسنتر راه اندازی می کنید یا شبکه موجودتان را ارتقا می دهید، حتما باید این گزینه را در نظر بگیرید. سرعت نصب بالا، صرفه جویی در فضا و کاهش احتمال خطا همه چیزهایی هستند که این کانکتورها را به انتخاب اول تبدیل می کنند.
البته مثل هر تکنولوژی دیگری، کابل فیبر نوری با کانکتور MPO/MTP هم محدودیت هایی دارد. قیمتش بیشتر از کانکتورهای معمولی است و برای کارهای خیلی ساده شاید لازم نباشد. ولی اگر پروژه شما حجم زیادی کابل کشی دارد، این هزینه اضافی را جبران می کند. تصمیم نهایی با شما است که ببینید برای پروژه تان چه چیزی مناسب تر است.